Mua bán thông tin thậm chí diễn ra công khai trên mạng xã hội. Trong một nhóm Facebook với gần 5 nghìn thành viên, mỗi ngày có hàng loạt bài về dữ liệu. Sau câu rao "tôi cần một CCCD", người mua nhận về hàng chục bình luận, tin nhắn với lời hứa hẹn cung cấp cả ảnh chụp lẫn bản cứng. Tại một nhóm công khai khác trên Telegram với hàng chục nghìn thành viên, người mua thậm chí có thể chọn loại dữ liệu mong muốn, như nhóm dữ liệu cá nhân của người dùng có thẻ tín dụng, có ôtô, có gửi tiết kiệm... với giá từ 300 đến 3.000 đồng tuỳ số lượng, và nhận về đầy đủ từ họ tên, địa chỉ, số điện thoại, CCCD cho đến số dư tài khoản. "Đây đều là những dữ liệu đã được kiểm tra, đảm bảo hoạt động và cam kết 'một đổi một' nếu sai", một người bán dữ liệu thẻ tín dụng khẳng định, đồng thời gửi các bản mẫu để người mua xem trước nếu nghi ngờ.

Trong vụ triệt phá đường dây hồi tháng 1/2022 tại Thừa Thiên Huế, cơ quan công an cũng phát hiện nhóm Facebook "Group mua bán data mới 2020" với khoảng 300 thành viên có các hoạt động nghi vấn mua, bán, trao đổi dữ liệu thông tin cá nhân của người dùng với giá 1.000 đồng/thông tin. Trước khi bị triệt phá, nhóm này đã mua bán hơn 6,2 triệu dữ liệu cá nhân trên cả nước.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc công nghệ Công ty an ninh mạng NCS, vấn nạn lừa đảo trực tuyến hay việc bùng phát cuộc gọi quảng cáo tràn lan thời gian qua thể hiện tình trạng dữ liệu cá nhân đã bị lộ lọt, trao đổi công khai một cách mất kiểm soát. Từ thông tin thu thập được, kẻ lừa đảo có thể xây dựng kịch bản tinh vi như lừa vi phạm giao thông, nợ thuế, con bị tai nạn... nhằm chiếm đoạt tiền của người dùng.

Dữ liệu rẻ một phần còn do được lấy dễ dàng và ngày càng chuyên nghiệp. Theo các chuyên gia tại Viettel Cyber Security (VCS), các nhóm thu thập thông tin đang có sự dịch chuyển trong cách tiếp cận nạn nhân. "Thay vì gửi hàng loạt tin nhắn, email như trước, họ có cả những đội 'chăm sóc khách hàng' qua điện thoại hoặc kênh tin nhắn OTT", đơn vị này cho hay.

Từ thông tin cơ bản ban đầu về Vương cùng vài cuộc gọi giả danh cơ quan thực thi pháp luật, kẻ gian đã có đầy đủ dữ liệu, gồm cả ảnh và video của cậu. Hay khi thương mại điện tử nở rộ, các fanpage giả mạo được lập ra và đăng nội dung tặng quà giá trị lớn. Hàng nghìn người sẵn sàng để lại bình luận với thông tin mà fanpage yêu cầu. Những con bot chuyên "cào" dữ liệu tự động chỉ đợi người dùng bấm nút Enter là thu thập "tài nguyên" đó.

Bối cảnh chuyển đổi số toàn dân đưa cuộc sống của hàng chục triệu người Việt lên Internet. Tuy nhiên, nhận thức về an toàn thông tin chưa theo kịp. Theo đánh của của Cục An toàn thông tin - Bộ Thông tin và Truyền thông, 80% nguyên nhân lộ lọt dữ liệu cá nhân xuất phát từ sự bất cẩn của người dùng, 20% còn lại là lỗi của các nền tảng đang nắm giữ thông tin.